Вәлиулла Гыйзәтуллин
(«Вали бай») утары
1823 елда төзелгән, 1890 елда төзелә, архитектор А. К. Шмидт
Татар сәүдәгәрләр йортының иң характерлы вәкилләренең берсе-« Вали-бай» утары, торак, склад, хуҗалык, хезмәт һәм сәүдә биналары комплексы.
Иске Татар бистәсе кварталының төньяк өлешендә урнашкан, анда "Әл-Мәрҗани" мәчете участогы белән чиктәш трапециевидный участок зурлыгында урнашкан. Төп йорт а.к. Шмидт проекты буенча 1823 нче сәүдәгәр Ядегәр Ишимов тарафыннан төзелгән.
Валибайның хуҗалык ишегалды. 1930 еллар фотосы.
1870 нче елларда йортны икенче гильдия сәүдәгәре Вәлиулла Гыйззәтуллин (Вәли-бай) сатып ала, ул чәй һәм икмәк-бакалея товарлары белән сәүдә итүдә хәлне яхшырта.
Вәли-бай Казан җәмәгатьчелегенең мөһим әгъзасы, меценат, шәһәр Думасы башлыгы, губернатор булу һәм татар ятим суды әгъзасы була.
Йорт 1890 нчы елларда төзелгән флигельдә төзелә, шулай ук төзелешнең Кызыл линиясенә мөрәҗәгать ителә.
Йорт хуҗалык билгеләнешендәге биек кирпеч подклетына куелган берничә бурадан торган композиция. Үзенең монументальлеге һәм лаконичностью тәэсир калдыра. Югары каттагы Буа горизонталь такталар белән тышланачак, пилястрлар һәм фризлар имитацияләнә. Төп фасад озга мөрәҗәгать иткән. Кабан дуңгызы. Ул бар, симметричную композиция, бобслей мезонином. Күл ягыннан бүлмәләр тәрәзәләр белән яктыртылган, аларның өчесе үзәк өлештә урнашкан һәм зоналарга туры килә, һәм 2се-читтән; 4се-ян ягыннан.
Фронтоннарда чердак тәрәзәләре бар. Ишегалдында склад, хуҗалык корылмалары һәм хезмәтләр урнашкан. Зәйни Солтан урамы буенча урнашкан төп йортка флигель (башта бер катлы) тоташа. Аның фасады Түбән кат дәрәҗәсендә көрәкләр белән бизәлгән, алар арасында йозак ташлары белән бизәлгән тәрәзәләр бар. Ишегалды фасады ягыннан флигельнең икенче каты дәрәҗәсендә галерея сузылды. Участокның арткы чиге буенда ат абзары һәм печән киптергечләре урнашкан (аерым фрагментлар сакланган). Тирәнлектәге участок чиген флигельгә тоташкан 2 катлы кирпеч склады ябып тора. Склад бинасы зур арка капкалары белән массив тимер ставнялары белән киселгән.
Made on
Tilda